گلچین شعر و رباعیات مهستی گنجوی
شاعر زن ایرانی
دوشینه شبم بود شبیه یلدا
آن مونس غمگسار نامد عمدا
شب تا به سحر ز دیده در می‌سفتم
میگفتم رب لاتذرنی فردا
*
*
شعرهای مستی گنجوی
*
*
حمامی را بگو گرت هست صواب
امشب تو بخسب و تون گرمابه متاب
تا من به سحرگهان بیایم به شتاب
از دل کنمش آتش وز دیده پر آب
*
*
مستی گنجوی
*
*
گر باد پریر خود نرگس بفراخت
دی درع بنفشه نیز بر خاک انداخت
امروز کشید خنجر سوسن از آب
فردا سپر از آتش کل خواهد ساخت
(شرحی بر قالب شعر بحر طویل)
شرح: ثالب شعر بحر طویل نوعی شعر یا نثر موزون در ادبیات فارسی می باشد. قالب بحر طویل بیشتر برای بیان سخنان طنز یا هزل به کار می رود. اما برخی شعرهای جدی تر مانند مرثیه ها و مناظره ها نیز با قالب بحر طویل نگاشته شده اند. بحر طویل قالبی شعری می باشد که در آن برخلاف سایر قالب های شعر سنتی فارسی، مصراع های مساوی و بیت وجود ندارد. در عوض، بحر طویل از یک یا چند قسمت با نام بند متشکل می باشد.
سرودن بحر طویل از دوره صفویه به بعد آغاز شده است.
گردآوری و بازنشر: اس ام اس کده
(شرحی بر قالب شعر قطعه)
شرح: قالب شعری قطعه را بدین دلیل به این اسم خوانده اند که قالب قطعه مانند آن است که از وسط یک قصیده برداشته شده باشد، و یا قطعه ای از یک قصیده می باشد. قطعه شعری است که معمولاً مصراع های اولین بیت آن هم قافیه نیستند ولی مصراع دوم تمام ادبیات آن هم قافیه می باشند. طول قطعه دو بیت یا بیشتر می باشد.
قالب شعر قطعه به مجموعه ابیاتی گویند که بر یک وزن و قافیه باشند، و از آغاز تا انجام همگی به یکدیگر مربوط اند، پیرامون یک قصه شیرین، یک موضوع اخلاقی، یا تهنیت و تعزیت و مدح و هجو و مانند آن پدید آمده باشد. بر خلاف قصیده، بیت مطلع در قطعه مصرع نیست.
تعداد ابیات یک قطعه، حداقل ۲، و حداکثر آن معمولا ۱۵ بیت است، ولی گاهی از ۵۰ بیت هم تجاوز می کند.
در میان شعرای پارسی از رودکی تا کنون، همواره، قطعه سرایی رواج داشته است. انوری ، ابن یمین، و پروین اعتصامی بیش از دیگران به این قالب شعری پرداخته اند.
گردآوری و بازنشر: اس ام اس کده
شرحی بر قالب شعر تک بیت(مفرد)
شرح: قالب و سبک شعری تک بیت (مفرد) در واقع شعری تک بیتی می باشد که شاعر تمام مقصود خود را در همان یک بیت اظهار می کند. تک بیت یک سبک شعر کهن فارسی می باشد و از یک بیت(معادل دو مصراع) شکل گرفته است. بیشتر تک بیتی ها تبدیل به ضرب المثل شده است. سعدی، صائب تبریزی و هاتف اصفهانی از معروف ترین سرایندگان شعر تک بیت می باشند.
گردآوری و بازنشر: اس ام اس کده
شرحی بر قالب شعری چهارپاره
چهارپاره چیست؟
شرح: سبک شعر چهارپاره از قالب های امروزی می باشد که همزمان با رواج شعر نو شکل یافته است. سبک چهارپاره مجموعه ای از دو بیتی هایی می باشد که در کل یک شعر را تشکیل می دهند. در بین اشعار کلاسیک فارسی، این قالب جدیدترین قالب است و پس از دوران مشروطیت در ایران رواج یافته است. قالب شعری چهارپاره از دوبیتی هایی با معنای منسجم تشکیل یافته است. با این تفاوت که بر خلاف دو بیتی معمولاً مصرع های اول با مصرع های دوم و چهارم هم قافیه نیست دو بیتی های تشکیل دهنده چهارپاره از لحاظ قافیه با هم تفاوت دارند و از لحاظ وزن نیز کافیست که مصرع ها هم وزن باشند.
گردآوری و بانشر: اس ام اس کده
شرحی بر قالب شعر مسمط
مسمط چیست؟
شرح: عنوان شعری مسمط به سبکی از قصائد و یا اشعاری اطلاق می شود که وزن یکسان دارند، و از تلفیق و ترکیب بخش هایی کوچک موسوم به رشته ها یا لخت ها نگاشته شده اند. قافیه ی رشته ها متفاوت است و در هر رشته تمام مصراع ها جز مصراع آخر هم قافیه هستند. در مسمط، مصراع آخر هر رشته را بند میگویند. بندها هم قافیه و حلقه ی اتصال همه رشته ها به یکدیگر می باشند.
بنیان گذار قالب شعر مسمط منوچهری دامغانی شاعر قرن پنجم می باشد، که همه مسمطات او مسدس اند. به مسمط هایی که بند و رشته مسمط آنها مجموعه سه مصراع باشد، مسمط مثلث خوانده می شود. همینطور، به چهار مصراعی مربع، به پنج مصراعی مخمس، و به شش تایی مسدس گویند.
گردآوری و بازنشر: اس ام اس کده
شعر مستزاد چیست؟
تعریف مستزاد
شرح: کلمه مستزاد در لغت به معنی “زیاد شده” می باشد و علت نام گذاری این نوع شعر قطعه اضافه شده در پایان هر مصراع می باشد. مستزاد مشتق کلماتی چون زاید است. این نام به قالبی از قالبهای شعر فارسی به کار برده شده است و در حقیقت غزلی است که کلمه یا جمله موزون و هماهنگی به آخر تمامی مصرع ها اضافه شده است.
مستزاد برای نخستین بار توسط مسعود سعد سلمان سروده شد. بعد از وی شعرای زیادی به این قالب شعر سراییدند. مستزاد مجلس چهارم (در رابطه با وقایع سیاسی مجلس چهارم مشروطیت) که بوسیله میرزاده عشقی سروده شده است از مستزادهای بسیار معروف می باشد. وزن مستزاد نوعی وزن شعر است که پس از هر مصراع آن، مصراع کوتاهی می آید.
در شعری که دارای وزن مستزاد است، همه مصراع ها دارای وزن یکسان نیستند و تنوع در چیدمان واژه ها، منطبق با وزن های گوناگونی است که در شعر به کار برده می شود.
گردآوری و بازنشر: اس ام اس کده
مطالب پیشنهادی:
شعر ترکیب بند چیست؟
تعریف شعر ترکیب بند
شرح: ترکیب بند در واقع مجموعه ای از چند غزل یا قصیده بر یک وزن که هر کدام قافیه مخصوص به خود را دارند و بیت های متفاوتی در بین هر غزل عامل اتصال غزل ها با یکدیگر هستند می باشد.
این قالب شعری از لحاظ ساختار مانند “ترجیع بند” است لیکن تفاوت آن این می باشد که بیت تکرار شده در بین قطعه های شعر یکسان نیستند.
از نمونه ترکیب بندهای معروف میتوان ترکیب بند محتشم کاشانی در وصف واقعه کربلا و جمال الدین عبدالرزاق اصفهانی (در نعت پیامبر) و وحشی بافقی (شرح پریشانی) نام برد.
موضوع ترکیب بند مواردی همچون رثا، مدح، وصف، عشق، و عرفان می باشد.
گردآوری و بازنشر: اس ام اس کده