شعر قصیده چیست؟

تعریف قصیده

شرح: قصیده یا چکامه در واقع یک قالب شعر کلاسیک فارسی می باشد. شعر قصیده معمولاً بسیار بلند و بیشتر از ۱۴ بیت می باشد که بیشتر برای مدح، ذم، سوگواری، بزم، وصف طبیعت و موعظه سروده و بکار می رود. در این نوع قالب شعری مصراع اول با مصراع های زوج هم قافیه می باشند. در واقع تفاوت قصیده با غزل در همین تعداد ابیات و موضوع شعر می باشد. تعداد بیت های قصاید بستگی به مواردی همچون اهمیت موضوع، قدرت و قوت طبع شاعر و نوع قافیه و اوزان شعری دارد. به همین دلیل است که گاها در دیوان های شاعران قصیده سرا به قصیده های کمتر از بیست بیت یا متجاوز از ۱۷۰ یا ۲۰۰ بیت مواجه می شویم. قصیده میتواند بر وزنهای گوناگونی باشد.

قالب شعر قصیده از حیث مضمون و محتوا، از آغاز تا امروز دستخوش تغییراتی که می توان به اجمال به شرح زیر ذکر کرد شده است:
۱- در عصر سامانیان اغلب به مدح و ستایش در حد اعتدال و مبالغه‏ های شاعرانه پرداخته میشده است.
۲- در زمان غزنویان و سلجوقیان به مدح و ستایش سلاطین و وزرا و امرا با تملق و چاپلوسی به حد غلو و افراط در طرح تقاضا به حد سوال و تکدی می رسیده است.
۳- ناصر خسرو نیز، با ایجاد تحول و انقلاب در مضمون قصیده، آن را در خدمت توجیه و تبیین مبانی اعتقادی آیین اسماعیلیان در آورد.
۴- سنایی غالب قصیده را به مضامین دینی و عرفانی و زهدیات و قلندریات تخصیص داد و شیوه ی وی توسط عطار، شمس مغربی، اوحدی، خواجو، جامی و دیگران دنبال شد.
۵- سعدی و به تبع وی سیف فرغانی قصیده را بیشتر در استخدام طرح مسائل اخلاقی و اجتماعی بیان کردند.
۶- از دوران مشروطیت به این سو، قصیده بیشتر در خدمت مسائل سیاسی، اجتماعی، میهنی و ملی و ستایش آزادی قرار گرفته و در تهییج عواطف و احساسات و تنویر افکار جامعه ی کتاب خوان نقش بسزایی را برجایی گذاشته است. شاخصترین قصاید از این نوع را می توان در دیوان ملک الشعرای بهار یافت.

ادامه‌ی خواندن→

شعر مثنوی چیست؟

تعریف شعر مثنوی

شرح: کلمه مثنوی در لغت به معنی دوتای می باشد. شعرهایی که بر یک وزن خاص اما هر بیت آن قافیه مستقل خود را دارد یعنی دو مصراع هر بیت هم قافیه می باشند. تعداد ابیات مثنوی محدود خاصی ندارد. بدین رو  که مثنوی به لحاظ قافیه محدودیت ندارد بیشتر برای موضوعات طولانی کاربرد دارد. خصوصیات مثنوی سبب گشته است که داستان ها معمولا در قالب مثنوی سروده شوند. علاوه بر داستان سرایی با مثنوی، برای هر موضوعی که طولانی باشد هم از مثنوی استفاده میگردد.
مثنوی، جدا شدن و گسستن از روابطی است که قراردادهای اجتماعی و فرهنگ بشری به دست و پای انسان بسته و آماده کهنه شدن در مجرای زمان می نماید.
سرودن مثنوی از قرن سوم و چهارم هجری شروع شده است که از بهترین و معروفترین مثنوی ها می توان، شاهنامه فردوسی، خمسه نظامی، مثنوی مولوی و حدیقه سنایی را نام برد.
قدیمی ترین مثنوی سروده شده، که اینک به جز چند بیت چیزی از آن موجود نیست- مربوط به رودکی می باشد که متن کلیله و دمنه را در قالب مثنوی به نظم در آورده بود.

گردآوری وبازنشر: اس ام اس کده