شعر ترجیع بند چیست؟

تعریف ترجیع بند

شرح: ترجیع بند از قالب های شعر فارسی می باشد که از غزلهای چند بیتی که هم وزن می باشد شکل گرفته است و برای اتصال این غزلها به یکدیگر از یک بیت تکراری استفاده میشود. بیت ترجیع با قافیه ای ویژه و لفظ و معنی یکتا تکرار میشود. این بیت بند ترجیع یا بند برگردان خوانده می شود. به هریک از غزلها، خانه یا رشته گفته میشود. هر خانه از ۵ تا ۲۵ بیت (گاهیکمتر یا بیشتر) تشکیل شده. معروفترین ترجیع بندها از سعدی و  هاتف اصفهانی می باشد.
در واقع ترجیع بند از چند قطعه شعر تشکیل یافته که هر کدام از این قطعه شعرها دارای قافیه و وزن یکسان می باشند و در آخر هر رشته شعر یک بیت یکسان با قافیه ای جداگانه تکرار می شود.

گردآوری و بازنشر: اس ام اس کده

شعر رباعی چیست؟

تعریف شعر رباعی

شرح: شعر رباعی در لغت از کلمه رباع به معنی چهارتایی گرفته شده است. رباعی شعری می باشد چهار مصراعی که بر وزن “لاحول و لاقوة الابالله” سروده می شود.
قالب رباعی، یک قالب شعر ایرانی می باشد، که در زبان های دیگر (از جمله عربی و ترکی و اردو) نیز مورد استفاده قرار واقعاست. سه مصراع اول رباعی تقریباً مقدمه ای برای منظور شاعر هستند و حرف اصلی در مصراع چهارم بیان می شود.

رباعی های قدیمی را از لحاظ موضوع می توان به سه گروه تقسیم نمود:
۱- رباعی عاشقانه: مانند رباعی های رودکی
۲- رباعی صوفیانه : مانند رباعی های ابوسعید ابوالخیر ، عطار و مولوی
۳- رباعی فلسفی: مانند رباعی های خیام 

گردآوری و بازنشر: اس ام اس کده

شعر دوبیتی چیست؟

تعریف شعر دوبیتی

شرح: قالب شعر دوبیتی که در گذشته به فهلویات تعبیر می شده است، از قالب های با اصالت شعر پارسی می باشد. شعری یازده هجایی مرکب از چهار مصرع، که همه بر یک قافیه است را دوبیتی گویند. (آوردن قافیه در مصرع سوم اختیاری است)
دوبیتی نیز وزن تکامل یافته و عروضی شده از نوعی ترانه های دوازده هجایی قدیم ایران می باشد. نامدارترین وزن دوبیتی بحر هزج مسدس مقصور (مفاعیلن مفاعیلن مفاعیل) و مشهورترین شاعر بر این وزن بابا طاهر می باشد.
تفاوت  دوبیتی با رباعی در وزن می باشد. رباعی در وزن «لاحول ولا قوة الا بالله» با افاعیل (مفعول مفاعیلُ مفاعیلُ فَعَل) و افاعیل دیگر از این وزن است. نویسنده قابوس نامه دوبیتی را مرکب از دو بیت می داند که به وزن رباعی نباشد.

گردآوری و بازنشر: اس ام اس کده

شعر قصیده چیست؟

تعریف قصیده

شرح: قصیده یا چکامه در واقع یک قالب شعر کلاسیک فارسی می باشد. شعر قصیده معمولاً بسیار بلند و بیشتر از ۱۴ بیت می باشد که بیشتر برای مدح، ذم، سوگواری، بزم، وصف طبیعت و موعظه سروده و بکار می رود. در این نوع قالب شعری مصراع اول با مصراع های زوج هم قافیه می باشند. در واقع تفاوت قصیده با غزل در همین تعداد ابیات و موضوع شعر می باشد. تعداد بیت های قصاید بستگی به مواردی همچون اهمیت موضوع، قدرت و قوت طبع شاعر و نوع قافیه و اوزان شعری دارد. به همین دلیل است که گاها در دیوان های شاعران قصیده سرا به قصیده های کمتر از بیست بیت یا متجاوز از ۱۷۰ یا ۲۰۰ بیت مواجه می شویم. قصیده میتواند بر وزنهای گوناگونی باشد.

قالب شعر قصیده از حیث مضمون و محتوا، از آغاز تا امروز دستخوش تغییراتی که می توان به اجمال به شرح زیر ذکر کرد شده است:
۱- در عصر سامانیان اغلب به مدح و ستایش در حد اعتدال و مبالغه‏ های شاعرانه پرداخته میشده است.
۲- در زمان غزنویان و سلجوقیان به مدح و ستایش سلاطین و وزرا و امرا با تملق و چاپلوسی به حد غلو و افراط در طرح تقاضا به حد سوال و تکدی می رسیده است.
۳- ناصر خسرو نیز، با ایجاد تحول و انقلاب در مضمون قصیده، آن را در خدمت توجیه و تبیین مبانی اعتقادی آیین اسماعیلیان در آورد.
۴- سنایی غالب قصیده را به مضامین دینی و عرفانی و زهدیات و قلندریات تخصیص داد و شیوه ی وی توسط عطار، شمس مغربی، اوحدی، خواجو، جامی و دیگران دنبال شد.
۵- سعدی و به تبع وی سیف فرغانی قصیده را بیشتر در استخدام طرح مسائل اخلاقی و اجتماعی بیان کردند.
۶- از دوران مشروطیت به این سو، قصیده بیشتر در خدمت مسائل سیاسی، اجتماعی، میهنی و ملی و ستایش آزادی قرار گرفته و در تهییج عواطف و احساسات و تنویر افکار جامعه ی کتاب خوان نقش بسزایی را برجایی گذاشته است. شاخصترین قصاید از این نوع را می توان در دیوان ملک الشعرای بهار یافت.

ادامه‌ی خواندن→

شعر مثنوی چیست؟

تعریف شعر مثنوی

شرح: کلمه مثنوی در لغت به معنی دوتای می باشد. شعرهایی که بر یک وزن خاص اما هر بیت آن قافیه مستقل خود را دارد یعنی دو مصراع هر بیت هم قافیه می باشند. تعداد ابیات مثنوی محدود خاصی ندارد. بدین رو  که مثنوی به لحاظ قافیه محدودیت ندارد بیشتر برای موضوعات طولانی کاربرد دارد. خصوصیات مثنوی سبب گشته است که داستان ها معمولا در قالب مثنوی سروده شوند. علاوه بر داستان سرایی با مثنوی، برای هر موضوعی که طولانی باشد هم از مثنوی استفاده میگردد.
مثنوی، جدا شدن و گسستن از روابطی است که قراردادهای اجتماعی و فرهنگ بشری به دست و پای انسان بسته و آماده کهنه شدن در مجرای زمان می نماید.
سرودن مثنوی از قرن سوم و چهارم هجری شروع شده است که از بهترین و معروفترین مثنوی ها می توان، شاهنامه فردوسی، خمسه نظامی، مثنوی مولوی و حدیقه سنایی را نام برد.
قدیمی ترین مثنوی سروده شده، که اینک به جز چند بیت چیزی از آن موجود نیست- مربوط به رودکی می باشد که متن کلیله و دمنه را در قالب مثنوی به نظم در آورده بود.

گردآوری وبازنشر: اس ام اس کده

شعر غزل چیست؟

تعریف و توضیح شعر غزل

شرح: لفظ غزل در لغت به معنای حدیث عشق، عاشقی کردن، و عشق باختن می باشد.
در زبان و اصطلاح ادبیات پارسی، غزل قالب شعر می باشد که در آن مصراع اول شعر و مصراع های زوج دارای یک قافیه هستند و تعداد ابیات آن شعر به طور میانگین بین ۵ تا ۱۲ بیت است. بدین دلیل اینکه این گونه اشعار، بیشتر، در بردارنده ی سخنان عاشقانه می باشد، شاعران پارسی آن را غزل نام نهاده اند.
از جمله غزل سرایان بلند آوازه در ادبیات عرفانی کهن می توان به شاعرانی چون سعدی، مولوی، حافظ ، عراقی، و خواجوی کرمانی اشاره کرد.
غزل مشتق از مغازلت می بشد، و مغازلت نیز عشق بازی با زنان و حدیث کردن با آنها است. و به زبان سخن شناسان غزل آن را گویند که مشتمل بر وصف شکل و شمایل محبوب و شرح نکایت و حکایت حال محب باشد و به نعمت جمال وصف زلف و خال و بیان هجرو وصال آراسته باشد.
هر شعر که مقصور باشد بر فنون عشقیات از وصف زلف خال و حکایت وصل و هجر و تشوق به ذکر ریاحین و ازهار و ریاح و وصف دمن و اطلال باشد غزل گفته شود.

گردآوری و بازنشر: اس ام اس کده